مقوله دیپلماسی که با قدمتی به بلندی تاریخ همواره بر دو عنصر اطلاعات و ارتباطات استوار بوده است، بیش از سایر حوزه های اجتماعی در معرض تاثیرپذیری از مشخصه های عصر ارتباطات است. از این رو هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی توسعه دیپلماسی ورزشی دیجیتال در کشور بود. این پژوهش از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی و از نظر شیوه اجرا ترکیبی از تحقیق کیفی و کمی (آمیخته) بود. جامعه آماری این پژوهش با توجه به نوع تحقیق در که در مورد دیپلماسی ورزشی است، شامل کلیه صاحب نظران و کارشناسان در حوزه دیپلماسی ورزشی و روابط بین الملل؛ اعضای هیات علمی مدیریت ورزشی در کشور؛ مسئولان روابط بین الملل فدراسیون ها بود. روش تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی با استفاده از نظریه داده بنیاد و رویکرد گلیزر و در بخش کمی برای تائید مدل مفهومی برخواسته از نظریه داده بنیاد از مدل-یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار اسمارت پی.ال.اس استفاده شد. یافته ها نشان داد که در مجموع 6 عامل برای توسعه دیپلماسی ورزشی دیجیتال در کشور وجود دارد که شامل "نیازسازی"، "ظرفیت سازی"، "ساختارسازی"، "برندسازی"، "برنامه ریزی" و "سیاست های توسعه ای" بود. همچنین نتایج مدلسازی معادلات ساختاری حاکی از برازش مدل تحقیق داد و تمامی مسیرها مثبت و معنادار بودند. در یک نتیجه گیری کلی باید اذعان داشتکه برای توسعه هرچه بیشتر دیپلماسی ورزشی دیجیتال، باید ساختارهای اجرایی در برنامه توسعه ابزار دیجیتال ایجاد و سیاست گذاری هایی شود در این زمینه، تا زمینه نیاز افراد به این شاخه از دیپلماسی ورزشی نیز جذب شود.

اکنون نقش ورزش و فعالیت های ورزشی از یک فعالیت بدنی یا نوعی تفریح و سرگرمی فراتر رفته و کارکردهای مختلف بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی و مهم تر از آن سیاسی و بین المللی پیدا کرده است. امروزه ورزش به طور گسترده در سراسر جهان رواج یافته و اسناد بین المللی جدید نیز به نوعی به ورزش توجه کرده اند. بین المللی شدن بسیاری از ورزش ها موجب شده تا کشورها به رقابت ورزشی بین المللی، میدان برای پیشبرد منافع ملی و تحقق اهداف سیاسی و بین المللی خود توجه کنند. در این چارچوب است که مفهوم دیپلماسی ورزشی در کنار انواع دیپلماسی های دیگر ظهور کرده است. این مقاله تلاش کرده است جایگاه و نقش ورزش را به ویژه در رویدادهای بزرگ ورزشی بین المللی به منظور پیشبرد اهداف دیپلماتیک کشورها بررسی کند.

استفاده از شبکه های اجتماعی در امور دیپلماتیک یکی از رایج ترین عرصه های پیوند دیپلماسی و فناوری است که به نام دیپلماسی دیجیتال شناخته می شود. هدف از مقاله حاضر مطالعه تطبیقی دیپلماسی دیجیتال آمریکا و بریتانیا (حافظان نظم لیبرال) و چین و روسیه (تجدیدنظرطلب) و دست یابی به نقاط اشتراک و افتراق آن هاست. چارچوب نظری حاکم بر این پژوهش، سازه انگاری است و از روش تحلیل مضمون برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. این پژوهش، از نظر جهت گیری کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی است. جامعه تحقیق، مجموعه اسناد منتشر شده مرتبط با دیپلماسی دیجیتال کشورهای مورد مطالعه است. نمونه تحقیق، متشکل از 20 مقاله علمی-پژوهشی، 5 مقاله اینترنتی، 2 سند دولتی و 1 مصاحبه منتشرشده از سال 2010 تا 2021 است که به صورت هدفمند انتخاب شده اند. نتایج حاصل نشان می دهد مقابله با هژمونی آمریکا، ایجاد تمایز شناختی با غرب، نمایش هویت مستقل از غرب و اقتدارگرایی دیجیتال، چهار مولفه هویتی مشترک دیپلماسی دیجیتال چین و روسیه هستند. در حالی که آمریکا و بریتانیا به دنبال ترویج گفتمان آزادی اینترنت و ارزش های ادعایی لیبرال هستند. هر چهار کشور دارای کارگزاران تکنوفیل (دوست دار فناوری) بوده و از دیپلماسی دیجیتال برای ترویج گفتمان خود، تضعیف رقبا و مدیریت فضای اطلاعاتی استفاده می کنند. چین، بریتانیا و آمریکا دارای ساختار مناسب برای پذیرش و به کارگیری فناوری هستند.

جمهوری اسلامی ایران در سند چشم انداز 1404 خود توسعه یافتگی به همراه روابط سازنده با جهان را مد نظر قرار داده است. در این بین ورزش یکی از کنش گران جدید جهانی در حوزه دیپلماسی و فعالیت های دیپلماتیک است. ازاین رو در پژوهش حاضر با استفاده از مطالعه کیفی و مصاحبه های نیمه ساختار و غیر ساختار مند با صاحب نظران حوزه مدیریت راهبردی در ورزش، روابط بین الملل و جامعه شناسی به جمع آوری اطلاعات پرداخته است. مصاحبه ها تا حد اشباع نظری ادامه یافت (n= 39) و با استفاده از تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفت. یافته های مطالعه نشان می دهد ایران برای دست یافتن به توسعه یافتگی در حوزه دیپلماسی ورزشی با سه دسته چالش راهبردی فکری، رفتاری و ساختاری روبه رو است. همچنین برای توسعه یافتگی به تمرکز بر راهبرد های کلان برندسازی و اعتبار بخشی، تعامل گرایی با جهان و توانمندسازی ظرفیت ها نیازمند است. نتایج این پژوهش می تواند به عنوان راهنمایی برای سیاستگذاری کلان دولت ایران در حوزه دیپلماسی عمومی قرار گیرد.

ورزش به عنوان ابزار قدرت نرم در جهان امروز نقش بسزایی در تقویت دیپلماسی عمومی کشورها دارند. با عنایت به گستره روزافزون دامنه مطالعات دیپلماسی ورزشی در یک دهه اخیر در کشور، هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای مطالعات دیپلماسی ورزش در جمهوری اسلامی ایران بود. جامعه آماری پژوهش حاضر برابر با نمونه آماری و برابر با 53 اثر مطالعاتی در این حوزه بود که با توجه به مفاهیم مختلف در 16 دسته مختلف (پیامدهای اقتصادی، تعاملات با غرب، تعامل با عربستان، بانوان، گام دوم انقلاب، دیپلماسی فوتبال، دیپلماسی کشتی، توانمندسازی و توسعه، نیروهای مسلح، مدل های کیفی و کمی، آینده پژوهی، تحلیل محتوا، سیر تاریخی، صلح سازی، سرمایه انسانی) تقسیم بندی شدند. یافته های پژوهش حاضر نشان داد با توجه به گذر مطالعات دیپلماسی ورزشی از دوران ادبیات سازی و آلوده سازی به کاربست مفاهیم استخراجی، لزوم توجه روز افزون به مطالعات این حوزه در تدوین سیاست های کلان حاکمیتی سیاسی ورزشی می تواند بسیاری از مسائل و مصائب حال حاضر ورزش کشور را در آینده کمرنگ نماید. از بین 27 نشریه که تاکنون حداقل یک مقاله را در این حوزه نمایه کرده اند (14 نشریه علوم ورزشی و 13 نشریه علوم سیاسی و روابط بین الملل)، نشریه مدیریت ارتباطات در رسانه های ورزشی (7)، مطالعات مدیریت ورزشی (6)، مدیریت ورزشی (4)، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان (4)، رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی (3) و مطالعات مدیریت و رفتار سازمانی در ورزش، مطالعات فرهنگی و اجتماعی المپیک، راهبرد اجتماعی و فرهنگی، علوم ورزش و دانش سیاسی هریک دو مقاله در این حوزه را به چاپ رسانده اند. مضافا توجه به مفاهیمی از قبیل قدرت نرم، سیاستگذاری و ارایه راهبرد، تجربیات جهانی و مطالعات تطبیقی بیشترین تکرار را داشته است؛ تاکنون تعاملات دیپلماتیک ورزشی ایران با کشورهای عربستان، ایالات متحده چین، امارات، عمان، روسیه و قطر مورد تحلیل قرار گرفته است.

با شیوع کووید-19 روابط دیپلماتیک دولت ها به چالش کشیده شد، اما با استفاده از این وضعیت دولت امریکا درصدد بهره برداری از دیپلماسی دیجیتال علیه چین برای ساخت روایت های راهبردی، و بیان هویت و تصاویر خود و دیگری در نظام بین الملل برآمده است. در این پژوهش تلاش شد تا به پرسش های زیر پاسخ داده شود: 1. چگونه وزارت خارجه امریکا در پی اوج گیری بحران جهانی پاندمی کووید-19 با ساخت روایت های راهبردی، اهداف و سیاست های خود را در نظام بین الملل علیه چین بیان می کند؟ 2. دلایل مهم این نهاد دولتی امریکا برای تولید و رواج این روایت ها چیست؟ در فرضیه پژوهشی استدلال می شود که افزایش محبوبیت رسانه های اجتماعی در جهان در دوران پاندمی کووید-19 به افزایش اهمیت دیپلماسی دیجیتالی به عنوان ابزار سیاست خارجی امریکا برای تولید روایت های راهبردی در تقابل با چین منجر شده است. با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، معانی پنهان محتوای سه رسانه اجتماعی توییتر، اینستاگرام و یوتیوب وزارت خارجه امریکا نشان داده می شود. برجسته سازی دو روایت راهبردی را می توان نام برد: رفتار درست امریکا در سیاست خارجی و داخلی، و رفتار نادرست چین در سیاست خارجی و داخلی. در روایت راهبردی رفتار درست امریکا در سیاست خارجی و داخلی، دو ژانر (منجی جهان در همه گیری کووید-19، مقابله کننده با سیاست های نادرست چین به عنوان تهدیدکننده امنیت) نشان داده شد. در عین حال در روایت راهبردی رفتار نادرست چین در سیاست خارجی و داخلی هم دو ژانر دیگر (دولت غیرشفاف و بی مسیولیت در قبال کووید-19، اقتدارگرا در داخل و تهاجمی در خارج) مشخص شد.

این پژوهش سعی دارد که با بررسی دیپلماسی دیجیتال چین در کشورهای عربستان سعودی  و امارات متحده عربی، با روشی که در زمره تحقیقات کتابخانه ای قرار دارد، به این سؤال پاسخ دهد که دیپلماسی دیجیتال چین در قبال کشورهای عربستان سعودی و امارات متحده عربی، چه تأثیری بر روند گسترش روابط این کشور با عربستان و امارات داشته است. یافته ها نشان می دهد که با شروع تمرکز چین بر روی روابطی گسترده­تر با دولت­های خاورمیانه به­منظور بهره برداری از فرصت های سرمایه گذاری و منابع عظیم منطقه و درک این مطلب از سوی چین برای ارائه تصویری مثبت و صلح طلب از خود با استفاده از دیپلماسی دیجیتال جهت گسترش نفوذ خود در این منطقه، روابط چین با کشورهای مذکور گسترش چشم­گیری داشته و این روابط علی رغم سنگ اندازی های غرب و ایالات متحده رو به پیشرفت بوده است. روش تحقیق کتابخانه­ای و چارچوب نظری آن استفاده از نظریه قدرت نرم جوزف نای است.

عصر اطلاعات با مولفه هایی چون رشد معجزه آسای فناوری اطلاعات و ارتباطات، زمینه ساز تحول در همه جنبه های حیات بشری گردیده است. در این میان، مقوله دیپلماسی که با قدمتی به بلندی تاریخ همواره بر دو عنصر اطلاعات و ارتباطات استوار بوده است، بیش از سایر حوزه های اجتماعی در معرض تاثیرپذیری از مشخصه های عصر ارتباطات است. اتصال دورترین دولت ها به یکدیگر از طریق شبکه های الکترونیکی، تسهیل ورود بازیگران جدید به عرصه روابط بین الملل، چرخش آزاد اطلاعات، حاکمیت بر فضای اینترنت و ... حاکی از روندی است که محتوا و شکل دیپلماسی را متحول و نیازمند بازتعریف و تغییرات ساختاری نموده و اشکال نوینی چون دیپلماسی دیجیتال را با توجه به نقش آن در مناسبات میان دولت ها و سازمان های بین المللی تبدیل به مساله ای پراهمیت نموده است.دیپلماسی دیجیتال در یک تعریف کلی به معنی حل مشکلات سیاست خارجی از طریق استفاده از فضای مجازی است و ضمن توجه ویژه به بعد فنی پیشرفت های ارتباطی و نقش رسانه را در خدمت دیپلماسی می بیند. نوشتار حاضر به اثبات این مدعا می پردازد که فضای مجازی در حال تغییر چارچوب های دیپلماسی و سیاست بین الملل است. برای این منظور ابتدا به ارائه شواهدی از این امر می پردازد که رسانه ها و شبکه های پرنفوذ بین المللی با به کارگیری امکانات گسترده فضای مجازی ضمن عملیاتی کردن اهداف سیاست خارجی خود در کشورهای غربی، به طور خاص در امریکا هستند. در گام بعدی استدلال می شود که این رسانه ها از یک سوی با به کارگیری چرخه رسانه ای کارآمد و اتخاذ دیدگاه تعاملی به جذب مخاطب فعال می پردازند و از سوی دیگر با بسیج افراد در شبکه های اجتماعی به همسو کردن اهداف و نمادین کردن آرمان های گروه ها و جماعت ها پرداخته و بر روند تحولات جهانی تاثیرگذار هستند. این چنین است که قابلیت رسانه های بین المللی و شبکه های اجتماعی در شکل دهی به تحولات و حرکات های اجتماعی فرهنگی توسط بسیاری از اصحاب سیاست درک شده و بخش مهمی از اولویت های دیپلماسی را تشکیل می دهد.

ایالات متحده آمریکا همواره در سیاست خارجی خود در قبال جمهوری اسلامی ایران از ابزار دیپلماسی عمومی به صورت «راهبردی» استفاده کرده است اما به دلایلی ازجمله نداشتن رابطه دیپلماتیک سنتی با ایران و لزوم داشتن ابزاری برای مدیریت افکار عمومی و جمع آوری اطلاعات از داخل ایران، در سال های ریاست جمهوری باراک اوباما توجه ویژه ای به «دیپلماسی دیجیتال» و «شبکه های اجتماعی» ایجاد شد. استفاده از دیپلماسی دیجیتال و به طور خاص دیپلماسی توئیتر ی (توئیپلماسی) به عنوان ابزاری کارآمد برای سیاست خارجی آمریکا در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما و وزارت خارجه هیلاری کلینتون شدت گرفت و به نقش آفرینی مؤثر در انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 در ایران با استفاده از توئیتر، فیس بوک و یوتیوب و بعدازآن منجر شد. ازاین رو، سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که چگونه وزارت خارجه آمریکا از دیپلماسی دیجیتال برای تأثیرگذاری بر ایران در دوران ریاست جمهوری اوباما بهره برده است؟ در پاسخ با استفاده از روش تبیینی، این فرضیه بررسی می گردد که وزارت خارجه آمریکا در چارچوب دیپلماسی دیجیتال با استفاده از توئیتر و ظرفیت های آن برای به خیابان کشاندن و سازمان دهی معترضین به نتیجه انتخابات، جمع آوری اطلاعات از داخل ایران و انتشار تحلیل های هدفمند و اشاعه ایران هراسی در مقیاس جهانی به مدیریت جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.

در سده اخیر، سیاست بنا به ماهیت سیال خویش و نیز روند دموکراتیزاسیون وارد حوزه هایی شده است که پیش از این دخلی بدان نداشته اند و یا دارای پیرنگی سیاسی قلمداد نمی شدند. ورزش یکی از مهمترین این قلمروهای جدید سیاست و سیاست ورزی است. سیاست و ورزش حرفه ای بنا به مردمی شدن روزافزون، حدود و ثغور متفاوتی یافته اند و این رخداد، به ایجاد قلمروهای مشاعی برای هر دو انجامیده است. دیپلماسی و روندهای دیپلماتیک یکی از این مشاعات است که بین المللی شدن ورزش، آن را به ناچار وارد این حوزه کرده است. این تداخل/تزاحم باعث طرح مفهوم متاخر و راهبردی «دیپلماسی ورزشی» شده است. هدف این مقاله، پاسخگویی به این پرسش بود که مراد از دیپلماسی ورزشی چیست؟ برای این منظور با رویکردی اکتشافی به تحلیل و تبیین مفهومی پرداختیم و با استفاده از روش اسنادی داده های مورد نیاز را جمع آوری کردیم. عمده ترین یافته های پژوهش، 15 ابزار برآمده از تجارب زیسته و عینی در قلمرو دیپلماسی ورزشی هستند که می توان از این ابزارها برای پیشبرد توسعه، اعمال قدرت نرم، ایجاد محملی برای گفتگو و همگرایی در جوامع چندفرهنگی و ارتقای روابط صلح آمیز میان دولت ها بهره گرفت.